De dramadriehoek: hoe herken je de rollen van redder, slachtoffer en dader, en hoe doorbreek je ze?

 

In veel relaties en families speelt zich onbewust een dynamiek af die ons gevangen kan houden in pijn, strijd en herhaling. Dit wordt de dramadriehoek genoemd, een psychologisch model van Stephen Karpman. Hierin bewegen we tussen drie rollen: de redder, het slachtoffer en de dader. Maar hoe herken je deze dynamiek en, nog belangrijker, hoe stap je eruit?

 

 

 

De dramadriehoek is een patroon waarin mensen vastzitten in destructieve interacties.

 

• het slachtoffer voelt zich machteloos, zoekt hulp of erkenning en gelooft dat anderen of omstandigheden bepalen hoe het leven loopt.
• de redder springt in om te helpen, voelt zich verantwoordelijk voor anderen en krijgt daar onbewust een gevoel van eigenwaarde uit.
• de dader legt de schuld buiten zichzelf, voelt boosheid of frustratie en gebruikt controle of manipulatie om invloed uit te oefenen.

 

Deze rollen wisselen elkaar af: een redder kan gefrustreerd raken en een dader worden, een slachtoffer kan een redder gaan redden, en een dader kan zich uiteindelijk zelf slachtoffer voelen. Dit houdt de cyclus in stand en maakt dat mensen niet in hun eigen kracht gaan staan.

 

 

 

Veel mensen herkennen zich in één of meerdere rollen, vooral in familiesystemen en intieme relaties. Misschien voel je je vaak verantwoordelijk voor het welzijn van anderen, waardoor je de redderrol op je neemt. Of word je in conflictsituaties snel boos en zoek je controle, waardoor je in de daderrol belandt. Soms ben je juist degene die zich klein en machteloos voelt, wachtend tot iemand je komt helpen.

 

Wat vaak onzichtbaar blijft, is dat deze dynamiek ons in een afhankelijke positie houdt. Als slachtoffer zoek je redding buiten jezelf. Als redder haal je je eigenwaarde uit het helpen van anderen. Als dader vermijd je innerlijke pijn door de focus op de ander te leggen. Dit patroon kan generaties lang doorgaan, tot iemand besluit: ik stap eruit.

 

 

 

De eerste stap is bewustwording. Zodra je merkt dat je in een bepaalde rol stapt, heb je de keuze om eruit te stappen. Dit vraagt oefening, want deze patronen zijn vaak diep ingesleten.

 

• van redder naar coach: In plaats van anderen te ‘redden’, kun je hen ondersteunen zonder hun verantwoordelijkheid over te nemen. Vraag jezelf: is dit echt mijn taak? Helpt mijn hulp de ander werkelijk, of houd ik hen klein?
• van slachtoffer naar creator: Besef dat je altijd een keuze hebt, zelfs in uitdagende situaties. Vraag jezelf: wat kan ík nu doen om hier anders mee om te gaan?
• van dader naar assertiviteit: In plaats van boosheid, controle of manipulatie te gebruiken, kun je leren om je grenzen duidelijk aan te geven zonder in strijd te gaan. Vraag jezelf: wat voel ik werkelijk onder mijn boosheid, en wat heb ik nodig?

 

 

 

Uit de dramadriehoek stappen betekent niet dat je nooit meer hulp mag vragen of grenzen mag stellen. Het betekent wel dat je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen rol in het geheel. Je laat los wat niet van jou is en neemt je eigen kracht terug.

 

Wanneer je dit proces aangaat, zul je merken dat je relaties veranderen. Misschien vinden anderen het lastig dat je niet meer redt of dat je je niet langer schuldig voelt. Maar door stevig in je eigen energie te blijven, creëer je ruimte voor gezondere, gelijkwaardige verbindingen.

 

Oefening: Stap uit de dramadriehoek en neem je kracht terug

 

Deze oefening helpt je bewust te worden van je eigen patronen binnen de dramadriehoek en geeft je praktische tools om eruit te stappen. Neem hier rustig de tijd voor en schrijf je antwoorden op. Dit proces kan diepgaand zijn en kan inzichten geven over hoe je jezelf bevrijdt uit destructieve dynamieken.

 

Stap 1: Bewustwording van je rol in de dramadriehoek

 

Pak een notitieboek en beantwoord de volgende vragen:

 

1. Herken je jezelf vaker in de rol van redder, slachtoffer of dader? Geef per rol een concreet voorbeeld uit je leven.
2. Wat levert deze rol je op? (Bijvoorbeeld: als redder voel je je waardevol, als slachtoffer krijg je steun, als dader ervaar je controle.)
3. Welke patronen zie je terug in je familiegeschiedenis? Hebben je ouders, broers/zussen of grootouders een vergelijkbare dynamiek?
4. In welke situaties stap je automatisch in een van deze rollen? Wat triggert dit gedrag bij jou?

 

Stap 2: De gevolgen van deze dynamiek erkennen

 

1. Wat kost het je om in deze rol te blijven? Denk aan energie, emotioneel welzijn, relaties of zelfvertrouwen.
2. Welke emoties onderdruk je door in deze rol te blijven? (Bijvoorbeeld: een redder onderdrukt vaak vermoeidheid en frustratie, een slachtoffer onderdrukt boosheid, een dader onderdrukt onzekerheid of angst.)
3. Welke angsten zitten er onder deze dynamiek? Ben je bang om niet geliefd te zijn als je stopt met redden? Voel je je machteloos als je geen slachtoffer meer bent?

 

Stap 3: Uit de dramadriehoek stappen

 

Nu je inzicht hebt in je rol en de gevolgen ervan, is het tijd om een bewuste keuze te maken.

 

1. Wat is de eerste kleine stap die je vandaag kunt zetten om uit deze dynamiek te stappen?
2. Hoe ziet een gezondere versie van jou eruit? Beschrijf een situatie waarin je zonder schuld, angst of controle vanuit je ware kracht handelt.
3. Wat kun je jezelf geven, in plaats van te zoeken in de buitenwereld? (Bijvoorbeeld: als redder heb je misschien zelfliefde nodig, als slachtoffer eigen verantwoordelijkheid, als dader zachtheid.)
4. Welke nieuwe overtuiging wil je aannemen om uit deze cyclus te breken? (Bijvoorbeeld: “Ik ben niet verantwoordelijk voor het geluk van anderen” of “Ik ben krachtig en kan mijn eigen leven sturen.”)

 

Stap 4: Energetische loskoppeling

 

Naast mentale reflectie helpt het om energetisch los te komen van de dramadriehoek. Doe de volgende visualisatie:

 

• Ga rustig zitten, sluit je ogen en haal diep adem.
• Stel je voor dat je de energie van de dramadriehoek voor je ziet als een driehoekige kooi. Zie jezelf in die kooi en voel de dynamiek die je vasthoudt.
• Visualiseer een lichtbundel die van bovenaf komt en de kooi begint op te lossen. Zie hoe de structuren verdampen en hoe jij vrij komt.
• Voel hoe jouw energie terugkomt naar jou. Stel je voor dat er een cirkel van licht om je heen komt die je beschermt tegen oude patronen.
• Zeg hardop of in jezelf: "Ik kies voor autonomie. Ik ben vrij. Ik neem mijn kracht terug."
• Adem diep in en uit en open je ogen wanneer je je klaar voelt.

 

Stap 5: Actieplan en integratie

 

Nu je een helder beeld hebt van je patronen en een energetische verschuiving hebt gemaakt, is het belangrijk om dit te verankeren in je dagelijkse leven.

 

1. Wat ga je de komende week anders doen om niet terug te vallen in oude patronen?
2. Hoe ga je jezelf herinneren aan je nieuwe keuze? (Bijvoorbeeld door affirmaties, een symbool in huis, een herinnering in je telefoon.)
3. Welke steun heb je nodig om dit proces vol te houden? Is er iemand in je omgeving die je hierin kan ondersteunen?

 

Door deze oefening regelmatig te doen, zul je merken dat je steeds bewuster wordt van je rol in relaties en situaties. Uiteindelijk zul je niet langer vastzitten in de dramadriehoek, maar vrij en in je eigen kracht staan.

 

Wil je dieper werken aan deze thema’s? Boek een sessie via www.heelde.org en ontdek hoe je blijvend uit deze dynamiek kunt stappen.